زودرنجی و بی‌قراری ویژگی مشترک کودکان پرخاشگر است و مقابله با پرخاشگری در کودکان زمانی آسان‌تر صورت می‌پذیرد که والدین از سن کمتر فرزند را تحت آموزش خود گرفته و روی بهبودی او کار کنند.
هر چه سن کودک بالاتر رود درمان پرخاشگری در او سخت‌تر خواهد بود لذا خانواده‌ها باید به این امر اهتمام ویژه‌ای داشته‌باشند تا از مشکلات بعدی جلوگیری بعمل آید. عامل اصلی تقویت کننده پرخاشگری کودکان تا قبل از هفت سالگی عدم پاسخگویی به نیازهای کودک و ناراحتی و سرخوردگی کودک می‌باشد.
حتی در برخی شرایط، والدین ممکن است لازم باشد از متخصص کمک بگیرند. بناراین در این مقاله از مداد سبز همرا ما باشید تا راه های مقابله با پرخاشگری به صورت مفصل آشنا کنیم.
پرخاشگری کودکان در سنین مختلف :
می‌دانیم که کودکان زیر دو سال با محدودیت کلامی روبرو هستند لذا برای ابراز نیازمندی خود گاهی جیغ می‌زنند، گریه می‌کنند و رفتارهایی بروز می‌دهند که شاید تلقی پرخاشگری شود. اما واقعیت این است که این رفتارها در این سن ریشه در نیازهای کودک دارد.
سه سالگی آغاز استقالال طلبی کودک می‌باشد و کودک اغلب ترجیح می‌دهد فعالیت هایش مانند: غذا خوردن و لباس پوشیدن را خودش انجام دهد. اگر والدین برای این رفتار کودک ارزش قائل نباشند و آن را درک نکنند کودک دچار لجبازی و پرخاشگری خواهد شد.
چهار تا شش سالگی دوره‌ی افول لجبازی کودک است. لجبازی و پرخاشگری کودک که در سه سالگی بروز پیدا می‌کند در این دوره کمتر می‌شود و با ورود به مدرسه از بین خواهد رفت.
علت های پرخاشگری در کودکان
• عوامل ژنتیکی و وراثت
ژنتیک و وراثت یکی از عوامل تاثیرگذار در پرخاشگری کودکان می‌باشد. اگر پدر و مادری دارای روحیه پرخاشگری باشند به احتمال زیاد کودک آن‌ها نیز این خشم و پرخاشگری را به ارث خواهد برد و این دلیل پرخاشگری کودکان است.
• محیط اطراف کودک
یکی دیگر از عواملی که در شخصیت هر فردی تاثیرگذار است فاکتور محیط است. تحقیقات نشان داده است که کودکانی که در محیط‌های ناامن و نامناسب رشد می‌کنند احتمال رفتارهای پرخاشگرانه در آن‌ها بیش از دیگران می‌باشد. دیگر دلیل پرخاشگری کودکان ، فقر و محرومیت است که می‌تواند این اختلال را تشدید کند.
• الگوی خانوادگی ناسالم
والدینی که نظارت و مراقبت خود را از فرزند با بی‌مسئولیتی نادیده می‌گیرند بیشتر در مواجهه با پرخاشگری از سوی کودک خود قرار می‌گیرند. آسیب‌های اجتماعی بعدی مانند: طلاق یا دعواهای خانوادگی، سطح پایین سواد در والدین و دیگر عوامل می‌توانند تشدید کننده پرخاشگری در کودکان باشند.
• رسانه های گروهی و بازی های رایانه‌ای
رسانه‌ها و تلویزیون می‌توانند بسیار بر روی رفتار و و تنش‌های کودک مؤثر باشند. اگر کودکی به دیدن تصاویر و فیلم‌های خشن که مدام در آن درگیری فیزیکی و خشونت به تصویر کشیده می‌شود عادت کند کودک نیز از آن تاثیر می‌پذیرد و پرخاشگری و خشونت را سرلوحه رفتارهای خود می‌کند
• خستگی و گرسنگی
تحقیقات نشان داده‌اند بین گرسنگی و خستگی و بروز خشونت و پرخاشگری رابطه مستقیم وجود دارد به‌طوریکه با افزایش خستگی و گرسنگی، پرخاشگری نیز افزایش پیدا می‌کند.
• حسادت و تولد فرزند جدید
حسادت یکی از موادی است که خشونت را تقویت می‌کند. معمولا در خانواده‌ها با ورود فرزند جدید به خانواده، کودک قبلی وقتی می‌بیند برای محبت والدین خود شریک پیدا کرده است احساس ناراحتی و لجبازی می‌کند و پرخاشگری در رفتارهایش مشاهده می‌شود. این فرزندان بسیار زودرنج شده و هر پاسخی را در مغایرت با خواسته‌ی خود ببینند با پرخاشگری پاسخ می‌دهند.
• احساس ناکامی
کمبودها و ضعف‌هایی که بعضی کودکان دارند مانند معلولیت جسمی، این احساس را در کودک ایجاد می‌کند که او نمی‌تواند اهدافش را آن‌طور که باید دنبال نماید لذا رفتارهایی همراه پرخاشگری از خود بروز می‌دهند.
• خواسته ها و امیال کودک
زمانی که کودکی با پدر و مادر خود بیرون می‌رود و خرید اجناسی را از والدین طلب می‌کنند که والدین به آن بی اعتنایی می‌کنند و یا مناسب خرید نمی‌دانند، کودک دچار پرخاشگری و بهانه جویی می‌شود.
و به‌طور کلی بعضی اوقات کودکان نوپا پرخاشگر هستند زیرا مهارت‌های کلامی برای تأمین نیازهایشان را ندارند. کودکی که نمی‌تواند بگوید: “این کار را نکن” وقتی خواهر و برادرشان یک اسباب بازی را از دست آن‌ها خارج می‌کنند ممکن است ضربه بزند یا گاز بگیرد تا نارضایتی خود را بیان کند.
کودکان در سنین مدرسه گاهی رفتار پرخاشگرانه‌ای دارند زیرا نمی‌توانند احساسات خودرا تنظیم کنند. کودکی که توانایی زبانی در گفتن این جمله را ندارد: “من واقعاً عصبانی هستم” ممکن است با لگد زدن به والدین خشم خود را نشان دهد.
گاهی اوقات، بچه ها پرخاشگر هستند زیرا متوجه می‌شوند که ضربه زدن یا گاز گرفتن نتیجه می‌دهد. در حقیقت کودکان به والدین خود ضربه می‌زنند تا راهی برای تلاش برای رسیدن به راه خود باشد. اگر موثر باشد، رفتار پرخاشگرانه بدتر می‌شود. به عنوان مثال: اگر کودکی بخاطر اینکه والدینش برایش اسباب بازی نخرید، ضربه بزند و والدین سرانجام تسلیم شوند و اسباب بازی را بخرند، کودک خواهد فهمید که ضربه زدن روش خوبی برای رسیدن به خواسته‌های خود است.
روشهای مقابله با پرخاشگری کودکان
وقتی کودک شما رفتار پرخاشگرانه ای از خود نشان می‌دهد مهم است که اقدام نمایید. با پیامدهای سریع و مهارت‌های جدید، کودک شما می‌تواند یاد بگیرد که به ناامیدی و احساسات بزرگ دیگر به شیوه مناسب‌تری پاسخ دهد از طرفی اگر پرخاشگری در کودک به موقع رسیدگی و درمان نشود، با گذشت زمان این رفتارها تشدید می‌شود. در ادامه به روش های درمان پرخاشگری کودکان می‌پردازیم:
اولین مرحله از درمان پرخاشگری کودکان شناسایی ریشه پرخاشگری است. باید نخست علت پرخاشگری مشخص شود.
– الگوی احتمالی پرخاشگری را به حداقل برسانید. اگر کودک این پرخاشگری را از درون خانواده فرا گرفته و یا تحت برنامه‌های تلویزیون این رفتارها بروز کرده است، سعی کنید نوع برنامه‌هایی که کودک می‌بیند و یا نوع رفتار اعضای درون خانواده اصلاح شود.
– به کودکان خود الگوهای مناسب معرفی کنید که رفتاری مناسب از خود بروز می‌دهند. مانند پدربزرگ، شخصیت های کارتونی مناسب و … .
– با کودک خود صحبت کنید. در مورد اشتباهات کودک با او در یک فضای صمیمانه و دوستانه گفتگو نمایید. اگر به کودک اشتباه بودن رفتار پرخاشگرانه را توضیح دهید و رفتار جایگزین پیشنهاد دهید، قطعا موثر خواهد بود.
– برای رفتارهای کودک خود نظام پاداش و جزا قرار دهید. به او بگویید در قبال رفتار مناسب جایزه می‌گیرد و با هر رفتار پرخاشگرانه و منفی با محرومیت روبرو خواهد شد. این محرومت می‌تواند منع دیدن برنامه مورد علاقه در تلویزون باشد و یا بعضی مسائل دیگر که کودک علاقه خاصی به آن دارد. اما به‌طوری این نوع محرومیت‌هارا قراردهید که کودک آگاه شود بعد از مدت کوتاهی دوباره می‌تواند دسترسی داشته باشد و دوباره به کار اشتباهش ادامه دهد.
– اگر کودک شما به شخصی آسیب رساند، جبران خسارت باید بخشی از پیامد آن باشد. جبران خسارت ممکن است شامل قرض دادن اسباب بازی موردعلاقه به شخصی باشد یا انجام کارهای اضافی برای پرداخت خسارت. جبران خسارت می‌تواند به ترمیم روابط کمک کند و به فرزند شما فرصتی برای جبران خسارت بدهد.
– اگر کودک متوجه شود که با هر بار پارخاشگری خواسته‌هایش محقق می‌شود این امر مدام تکرار می‌شود بنابراین سعی کنید در برابر خواسته های غیرمعقول کودک خود بایستید.
– آزاد شدن انرژی کودک سبب می‌شود که کمتر پرخاشگری در او پدیدار شود بنابراین سعی کنید شرایطی برای تخلیه هیجان کودک فراهم نمایید.
– فرزند خود را با مسئولیت تربیت کنید. این کار سبب می‌شود اگر با پرخاشگری خود هزینه‌ای را به فردی تحمیل کرده باشد خودش آن را اصلاح کند.
– زمانی که کودک صرف تلویزیون می‌کند را کنترل کنید و مدیریت زمان برای تماشای تلویزیون داشته باشید و ساعت کمتری را اجازه دیدن برنامه های تلویزیون به او بدهید.
– هرگونه برخورد با کودک در قبال رفتار پرخاشگری او باید توام با محبت و دلسوزی باشد. اگر کودک تشخیص دهد رفتار شما از روی تلافی کردن و یا انتقام است بازخورد مناسبی بر رفتارش ندارد.
– قوانین خانه را به کودک بیاموزید و شرایطی را برای بازی و تخلیه انرژی فراهم کنید.
– اگر فرزند شما وسایل خود را از بین ببرد ،نتیجه‌ی طبیعی آن می‌تواند موثرترین نتیجه باشد. اگر نوجوان شما تلفن خود را انداخت و آن را خراب کرد، تلفن جدیدی خریداری نکنید. بدون تلفن و مجبور به خرید جایگزین می‌توانید یک درس زندگی ارزشمند باشید.
و در آخر …
– مهارت های جدید را آموزش دهید. رفتار پرخاشگرانه نشان می‌دهد که کودک شما فاقد مهارت‌های لازم برای مدیریت مناسب رفتار خود است.آموزش مهارت‌های جدید به کودکان باید بخشی از روند نظم و انضباط باشد.
مهارت‌های اجتماعی، مهارت‌های حل مسئله و مهارت‌های حل تعارض رفتار پرخاشگرانه را کاهش می دهد و اطمینان حاصل کنید که نظم و انضباط شما به فرزند شما می‌آموزد که به جای رفتار کردن یا پرخاشگری ، چه کاری انجام دهد . به کودک خود کمک کنید تا گزینه‌های جایگزین که پرخاشگری ندارند را ببیند. به عنوان مثال: به جای اینکه به کودک بگویید: “ضربه نزن” ، سعی کن بگو ” از کلمات خود استفاده کن”.
بدون دیدگاه